این مساله به‌خودی خود تمام گروه‌های سنی، به‌خصوص افراد بیمار و سالخورده را تا حد زیادی تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و سلامتی آن‌ها را به‌خطر می‌اندازد. بر این اساس بررسی عوامل آلاینده‌ از بالا بودن ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در هوای کلان‌شهرهای کشور در طول فصل زمستان خبر می‌دهد و این مساله زندگی در شهرهای شلوغ و پرجمعیت کشور را سخت و طاقت‌فرسا می‌کند.

سوخت یا وسایل نقلیه؟

اگرچه موتورسیکلت‌های کاربراتوری، خودروهای داخلی با استاندارد آلایندگی پایین و ناوگان فرسوده تاکسیرانی در تشدید آلودگی هوا نقش چشمگیری دارند، با این حال به‌عقیده کارشناسان، میزان آلودگی هوا ارتباط مستقیمی با ‌کیفیت سوخت مورد استفاده در وسایل‌نقلیه سبک و سنگین دارد. مساله به اندازه‌ای مهم است که شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست چندی پیش دراین‌باره گفته بود ناترازی بنزین یکی از مشکلات کشور است که باعث تولید سوختی شده که در برخی موارد استانداردهای لازم را ندارد و همین موضوع از جمله دلایل اصلی افزایش آلاینده‌ها در هوای کلان‌شهرهای کشور به‌شمار می‌رود.

بنزین غیراستاندارد معمولا حاوی مقادیر زیادی گوگرد است. گوگرد هنگام احتراق به دی‌اکسید گوگرد تبدیل می‌شود و سپس با واکنش‌های شیمیایی در اتمسفر، ذرات معلق سولفات تولید می‌کند. استاندارد جهانی برای گوگرد در بنزین (مطابق یورو ۵) حداکثر ۱۰ ppm است؛ اما در سوخت غیراستاندارد این مقدار ممکن است به صدها ppm برسد! کیفیت پایین بنزین باعث احتراق ناقص در موتور خودروها می‌شود. این مساله از جمله دلایل تشکیل کربن سیاه است که سلامتی انسان را به‌شدت تهدید می‌کند و به‌طور کلی نقش چشمگیری در آلودگی هوا دارد. دوده و سایر ذرات معلق نیز محصول دیگر احتراق ناقص هستند که این ذرات، به‌ویژه در خودروهای فاقد کاتالیست یا قدیمی افزایش می‌یابند. بنزین غیراستاندارد می‌تواند به‌کاتالیست‌ها و سایر سیستم‌های کاهش و کنترل آلودگی در خودروها آسیب وارد کند. این آسیب به‌خودی خود باعث انتشار بیشتر ذرات معلق در هوا می‌شود.

دیدگاه کارشناسی

کارشناسان انرژی می‌گویند پالایشگاه‌هایی که سال‌هاست با فناوری قدیمی کار می‌کنند و ناوگان حمل‌ونقل عمومی‌ که بسیار فرسوده هستند و کارایی لازم را ندارند، شرایط را بدتر می‌کنند. درعین حال مانع اصلی بر سر راه ارتقای کیفیت بنزین در کشور بی‌برنامگی است؛ براین اساس بی‌توجهی به‌کیفیت سوخت و تنها تمرکز بر میزان تولید می‌تواند تبعات تلخ و جبران‌ناپذیری برای جامعه به‌همراه داشته باشد. با این حال نمی‌توان از سوخت نامناسب به‌عنوان تنها عامل آلودگی هوا یاد کرد؛ بلکه استفاده روزافزون از وسایل‌نقلیه شخصی به‌دلیل پایین بودن کیفیت سیستم حمل‌ونقل عمومی نیز در افزایش آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و پرجمعیت کشور نقش چشمگیری دارد. بنابراین حتی اگر کیفیت بنزین مصرفی در حد استانداردهای روز جهانی باشد نیز تا زمانی که مشکل ساختاری حمل‌ونقل حل نشود، تغییر چشمگیری در وضعیت آلودگی هوا رخ نخواهد داد.

از سوی دیگر، قدیمی بودن سیستم پالایشگاه‌ها نیز موجب شده بنزین و فرآورده‌های نفتی با کیفیت مطلوب تولید نشوند. درحالی که پالایشگاه‌های ایران توان تولید بنزین با استاندارد یورو ۵ و یورو ۶ را دارند؛ اما در این صورت حجم تولید کاهش می‌یابد. در این میان، گمانه‌زنی‌هایی درباره افزایش قیمت بنزین مطرح شده که این پرسش را به‌وجود می‌آورد که آیا مردم در چنین شرایطی استفاده از خودروهای شخصی را کاهش داده و به حمل‌ونقل عمومی روی خواهند آورد؟ پاسخ منفی است؛ زیرا ناوگان حمل‌ونقل عمومی درحال حاضر اشباع شده و پوشش‌دهی لازم را ندارد؛ بنابراین افزایش قیمت بنزین تاثیر قابل توجهی بر کاهش استفاده از خودروهای شخصی نخواهد داشت؛ هرچند که ممکن است در بهبود وضعیت اقتصادی دولت نقش داشته باشد.

طبق آمار و ارقام موجود، عمده آلایندگی هوا به مصرف بنزین و گازوئیل در بخش حمل‌ونقل عمومی و خودروهای سواری بازمی‌گردد. به‌همین دلیل کارشناسان این حوزه بر این باورند که درصورتی که خودروهای فرسوده از رده خارج شوند و خودروسازان محصولاتی مطابق با استانداردهای روز جهانی تولید کنند، مصرف بنزین در کشور تا ۶۰ میلیون‌لیتر کاهش خواهد یافت که این امر می‌تواند ارتقای کیفیت هوا را به‌دنبال داشته باشد. درنهایت گفته می‌شود ۶۱ درصد ذرات معلق و ۸۳ درصد گازهای آلاینده در کشور مربوط به خودروهاست. بنابراین ضروری به‌نظر می‌رسد که صنعت‌خودرو داخلی با هدف بهبود وضعیت محیط‌زیست، هرچه بیشتر به ‌مبحث فناوری توجه داشته باشد و محصولاتش را مطابق با استانداردهای روز تولید و روانه بازار کند.